«Մինչև բանը ծայրահեղությունների չի հասնում, արմատական քայլեր չեն ձեռնարկվում»

«ԼԵՎՈՆ ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ ՊԵՍ ԱԶԴԵՑԻԿ ՖԻԳՈՒՐԱՅԻ ՊԱՐԱԳԱՅՈՒՄ ԲԵՎԵՌԱՑՈՒՄԸ ԿԱՐՈՂ Է ՇԱՏ ԼՈՒՐՋ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՀԱՆԳԵՑՆԵԼ»
…և ոչ միայն մշակույթի մասին
Հանրային հեռուստառադիոընկերության էստրադային սիմֆոնիկ նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար, Երևանի պետական կոնսերվատորիայի ջազի և էստրադայի ամբիոնի վարիչ, կոմպոզիտոր ԵՐՎԱՆԴ ԵՐԶՆԿՅԱՆԸ չի թաքցնում, որ ինքը սուբյեկտիվ մոտեցում ունի Հայաստանի ներքաղաքական անցուդարձերին, բայց և մեկնաբանում է իր սուբյեկտիվության իրական շարժառիթները:
«ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ ԿԿԱՆԽԻ ՈՉ ՊՐՈՖԵՍԻՈՆԱԼՆԵՐԻ ՄՈՒՏՔԸ ԲԵՄ»
-Պարոն Երզնկյան, քանի որ վերջին շրջանում թեժ քննարկումներ են ծավալվում ՀՀ մշակույթի նախարարի՝ ոչ կենդանի հնչողությամբ երգելն արգելելու որոշման մասին, կխնդրեի Ձեզ ևս դառնալ այդ քննարկման մասնակիցը և հայտնել Ձեր տեսակետը: Ի դեպ, քննարկումների ընթացքում հնչել է նաև կարծիք օրենքի անկատարության մասին, համաձա՞յն եք այս գնահատականին:
-Եթե մեր մշակույթի նախարարը նման հրաման է արձակել, դա, իհարկե, լավ կյանքից չէ: Դա նշանակում է, որ բանը բանից անցել է: Եթե հանդիսատեսին խաբելու դեպքերը հատուկենտ լինեին, չեմ կարծում, որ նման հրաման արձակվեր: Որովհետև մենք ամեն ինչին դիմացող, հանդուրժող ազգ ենք: Մինչև բանը ծայրահեղությունների չի հասնում, արմատական քայլեր չեն ձեռնարկվում: Ես ողջունում եմ այդ հրամանը, բայց և պիտի ասեմ, որ մեր ազգի համար ամոթ է այդպիսի հրամանի գոյությունը: Այնուամենայնիվ, լավ է, որ այդ օրենքը կա: Կարծում եմ՝ մշակույթի նախարարի որոշումն ինչ-որ չափով կկանխի ոչ պրոֆեսիոնալների մուտքը բեմ: Չեմ ասում՝ հեռուստաէկրան, որովհետև հեռուստաէկրանում այնպիսի վիճակ է, որը չես կարող վերահսկել: Հոլովակը նկարում են (և մեզ մոտ իսկապես լավ են նկարում, որովհետև տաղանդավոր ազգ ենք) ու հեռարձակում եթեր: Մի անգամ, կարծեմ, Ռուբիկ Հախվերդյանն ասաց, թե միայն վատ երգերի համար են տեսահոլովակներ նկարում. պիտի հետը մի բան ցույց տան, որ վատ երգն «ուտվի»: Ես որոշ չափով համաձայն եմ նրա հետ: Եթե Շառլ Ազնավուրը՝ «խե՜ղճ» մարդը, մինչև հիմա ոչ մի տեսահոլովակ չունի, դա չի նշանակում չէ՞, որ վատ երգիչ է: Ի միջի այլոց, նա երբեք ֆոնոգրամայով չի երգել. ինքն է այդ մասին ինձ ասել: Ինչևէ, շատ չերկարացնեմ: Կարծում եմ, որ հենց լրագրողները շատ աղմուկ բարձրացրին այդ հրամանի շուրջ, իսկ աղմուկի պատճառ առանձնապես չկա: Ընդամենը մի հրաման է, որ պետք է կատարվի:
-Պիտի առարկեմ. մեր երգիչ-երգչուհիների՝ այդ առիթով հնչեցրած բազմաթիվ ելույթներն ու հակասական տեսակետներն են շարժել լրագրողների հետաքրքրությունը: Ինքս անձամբ շատերի խոսքն եմ լսել եթերից՝ Շուշան Պետրոսյան, Զարուհի Բաբայան (ովքեր անվերապահորեն կողմ էին որոշմանը), Նունե Եսայան (ով բազում հակափաստարկներ բերեց այդ օրենքի դեմ): Մյուսներին այս պահին չեմ հիշում: Նունե Եսայանի ելույթը նույնիսկ անեկդոտի պատճառ է դարձել: Երգչուհին պատճառաբանեց, որ մեքենան կայանելու հետ կապված անհարմարություններն իրեն խանգարում են կենդանի հնչողությամբ երգել: Նրա այդ ելույթից հետո մարդիկ կենդանի հնչողությամբ հանդես եկող երգիչ-երգչուհիների մասին ասում են. «Առանց parking-ի կարողանում է երգել»:
-Գուցեև այդպես է: Ես վերջերս լրատվությանն ուշադիր չեմ հետևում, շատ զբաղված եմ: Բայց Ձեր նշած երեք հոգին էլ երգողներ են, նրանց պիտի որ չանհանգստացներ այդ հրամանը: Ամեն դեպքում, կրկնեմ, որ ես այդ հրամանին կողմ եմ ու հետաքրքվել եմ, թե ինչպես է վերահսկվելու դրա իրագործումը: Ինձ ասացին, որ եթե վերցվում է դահլիճ, կնքվում է պայմանագիր, հստակեցվում է կենդանի երգելու պայմանը, ապա ֆոնոգրամայով երգելը համարվում է ուղղակի պայմանագրի խախտում՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով:
-Ինչո՞վ է բացատրվում Ձեր բացակայությունը Հ1 հեռուստաընկերության «Երկու աստղ» նախագծի ժյուրիի կազմում: Հեղինակնե՞րը չեն հրավիրում, որովհետև խիստ եք Ձեր գնահատականներում, թե՞ Դուք չեք ցանկանում մասնակցել:
-Մի լավ խոսք կա՝ հաճելին օգտակարի հետ համատեղել: Մի կողմից` ուրախ եմ, որ ինձ չեն առաջարկում հանդես գալ որպես ժյուրիի անդամ, որովհետև մակարդակն անչափ ընկել է: Մյուս կողմից էլ՝ այդ նախագծում ժյուրին ձևական բան է. ամեն ինչ որոշվում է sms-ներով: Ժյուրին ընդամենը եթերը դեմքերով լցնելու ֆունկցիա է կատարում: Ամեն դեպքում, ինձ այլևս չեն կանչում, որովհետև, ինչպես նկատեցիք, խիստ եմ: Երգիչներն էլ ամեն անգամ փոխվում են, և չէի ասի, որ նրանց փոխարինում են ավելի լավերը: Պարզ է, որ այս դեպքում ես ավելի խիստ պիտի լինեմ, ուրեմն իմ ներկայությունը նպատակահարմար չէ, հեղինակները չեն ցանկանում ինձ հետ կոնֆլիկտի մեջ մտնել: Եվ ես դրա համար շատ ուրախ եմ: Բացի այդ, ժամանակ չունեմ: Այսինքն՝ հաճելին համատեղվում է օգտակարի հետ:
«ԵԹԵ ՊԻՏԻ ԼԻՆԻ ԹԱՓԱՆՑԻԿ, ՈՒ ԱՆՑՆԻ ԼԵՎՈՆ ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ, ԱՎԵԼԻ ԼԱՎ Է` ԹԱՓԱՆՑԻԿ ՉԼԻՆԻ»
-Ի՞նչ եք կարծում՝ մայիսի 31-ին կհաջողվի՞ անցկացնել արդար, թափանցիկ ընտրություններ:
-Դժվար հարց է: Համենայն դեպս, շատ կուզենայի, որ թափանցիկ լիներ: Բայց եթե պիտի լինի թափանցիկ, ու անցնի Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ավելի լավ է՝ թափանցիկ չլինի: Հիմա կոնֆլիկտների ժամանակը չէ: Ես Լևոն Տեր-Պետրոսյանին բարձր եմ գնահատում որպես գործչի, որպես իր գործի պրոֆեսիոնալի: Բայց կարծում եմ, որ մենք հիմա այն վիճակում չենք, որ մեզ թույլ տանք նոր խառնաշփոթ սկսել: Հազիվ մի քիչ հանգստացել ենք: Լինում են դեպքեր, երբ հարկավոր է դեմոկրատիայից մի փոքր նահանջել: Ես չեմ զբաղվում քաղաքականությամբ, դրանից հեռու եմ, այդ պատճառով էլ նման հիմար բաներ եմ ասում, գուցե և ոչ կոռեկտ: Բայց իմ նպատակն այն է, որ մեր ժողովուրդը լավ ապրի: Ես կոնկրետ որևէ մեկին չեմ կարող մյուսներից բարձր կամ ցածր դասել, բայց գիտեմ, որ Գագիկ Բեգլարյանն իրեն շատ լավ է դրսևորել որպես թաղապետ և որպես իր խոսքը հարգող տղամարդ: Վերջերս Մարտին Վարդազարյանը դրական բաներ ասաց նրա մասին. ինչ հարցով որ դիմել է, երբեք անպատասխան չի մնացել: Իհարկե, Մարտին Վարդազարյանին չպիտի մերժեր: Բայց ես ցանկանում եմ, որ մարդուն լավ վերաբերվեն անկախ նրա անձից, որ ստեղծվեն այնպիսի մեխանիզմներ, որ սովորական քաղաքացու համար ոչ մի նշանակություն չունենա, թե ով է նախագահը, ով է վարչապետը, ով է թաղապետը: Սա, իհարկե, իդեալ է, որից մենք դեռ շատ ենք հեռու: Բոլոր հայերն էլ գիտեն լավը վատից տարբերել, բայց ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչպես անել, որ բոլորի համար լավ լինի: Մեխանիզմներն է պետք է ճիշտ մշակել: Ճանաչում եմ նաև Հարություն Քուշկյանին: Շատ գործունյա, բանիմաց, ինտելիգենտ մարդ է, հմուտ կազմակերպիչ ու կարող է լավ քաղաքապետ դառնալ: Մնացածներին՝ որպես գործիչների, չեմ ճանաչում:
-Դուք վստա՞հ եք, որ մեր անդորրը չի խախտվի քաղաքապետի ընտրություններից հետո, բացառո՞ւմ եք, որ, Աստված մի արասցե, մարտի 1 հիշեցնող ինչ-որ բան կլինի:
-Իհարկե, կարող է լինել: Դրա համար էլ կարծում եմ, որ Տեր-Պետրոսյանը պիտի իր թեկնածությունը չդներ: Ժողովրդի մեջ հակադիր բևեռներ կան: Մի մասը նրա կողմն է, մյուսներն այլ բան են ուզում: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի պես ազդեցիկ ֆիգուրայի պարագայում բևեռացումը կարող է շատ լուրջ հետևանքների հանգեցնել:
«ԸՆԴԴԻՄՈՒԹՅՈՒՆԸ ՉՊԵՏՔ Է ՄԱՍՆԱՏՎԱԾ ԼԻՆԻ»
-Ինչպե՞ս եք ընկալում ներխորհրդարանական և արտախորհրդարանական ընդդիմություն դասակարգումը: Առհասարակ, ընդդիմությունը պիտի համաձո՞ւյլ լինի, թե՞ մասնատված:
-Ընդդիմությունը, եթե իսկապես ընդդիմություն է, չպետք է մասնատված լինի: Ընդդիմությունը բոլոր դեպքերում պետք է ցանկացած հասարակությանը: Բայց քանի որ ես մասնագետ չեմ և այդ հարցերն այնքան էլ լավ չեմ հասկանում, ինձ համար դժվար է Ձեր հարցերին պատասխանել: Հստակ չեմ կողմնորոշվում: Ես երաժիշտ եմ, և այն ամենը, որ ասում եմ, գուցե և կարելի էր չասել: Սա իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է, որը չեմ ուզում մարդկանց պարտադրել:
-Հենց այդ պատճառով էլ մենք արվեստագետներին, մտավորականներին ենք դիմում նման հարցերով և ակնկալում լսել անկողմնակալ, անկեղծ կարծիք, ոչ թե ինչ-ինչ քաղաքական շահերից ու կուսակցական գաղափարախոսությունից բխող բանաձևումներ:
-Ամեն դեպքում, ես էլ շատ անկողմնակալ չեմ կարող լինել, որովհետև ինձ համար՝ որպես քաղաքացու և պրոֆեսիոնալի, մեծ նշանակություն ունի, թե ով է երկրի ղեկավարը: Ես ղեկավարում եմ նվագախումբ, կոնսերվատորիայում՝ ամբիոն: Ինձ համար ամենակարևորն այն է, որ իմ նվագախումբը լավ ապրի: Ամեն ամիս քառասունից ավելի մարդ նայում է իմ աչքերին: Ինձ համար լավն է այն մարդը, ով մեզ օգնում է, աջակցում, անում թեկուզ մի փոքր քայլ, որպեսզի արվեստի վիճակն ինչ-որ չափով լավանա: Դժբախտաբար, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից ես այդ վերաբերմունքը չեմ նկատել իր իշխանության տարիներին: Իսկ Քոչարյանի և հիմա էլ Սարգսյանի ղեկավարության օրոք միշտ զգացել ենք մեր նկատմամբ հոգատարության դրսևորումը: Երբ հասկանում են քո խնդիրը, արդեն հաճելի է: Այնպես որ, ես էլ անկողմնակալ չեմ, ես էլ եմ սուբյեկտիվ:
«ՎՃԱՐՈՎԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ ՓՉԱՑՆՈՒՄ Է ՄԵՐ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԸ»
-Ղեկավարության հոգածությունը դրսևորվում է միայն նվագախմբի՞ նկատմամբ, թե՞ կոնսերվատորիան էլ անմասն չի մնում դրանից:
-Մենք նոր էինք դուրս գալիս ճգնաժամային իրավիճակներից, հիմա էլ նոր ճգնաժամի մեջ ընկանք: Բայց և այնպես, ես կողմ եմ, որ մեր երկրում արվեստի բուհերը գործեն պետության հարյուր տոկոսանոց դոտացիայի պայմաններում: Ոչ մի վճարովի տեղ չպիտի լինի այդ բուհերում: Թող երեք անգամ պակաս լինեն շրջանավարտները, բայց բոլորը սովորեն անվճար: Վճարովի համակարգը փչացնում է մեր ուսումնական գործընթացը: Շատ դեպքերում անվճար տեղերը բաժին են ընկնում անարժան մարդկանց, իսկ անվճարունակ շնորհալիները մնում են դրսում: Իմ ղեկավարած էստրադայի և ջազի բաժնում բոլոր տեղերը վճարովի են, ոչ մի անվճար տեղ չկա: Մի կողմից` դա ինձ ձեռք է տալիս, ես հանգիստ կյանքով եմ ապրում, որովհետև բոլորը հավասար պայմաններում են: Բայց, մյուս կողմից, տեսնում եմ, որ շատ տաղանդավոր երեխաներ ուղղակի չեն դիմում այդ բաժին, որովհետև փող չունեն: Կարծում եմ, որ պետք չէ այդքան շատ տեղեր բացել արվեստի բուհերում: Պետության համար մի սարսափելի դժվարություն չէ ընդամենը երեք բուհ պահել պետական դոտացիայի հաշվին: Հա՜, կարող են արտասահմանցիները գալ և վճարովի ուսում ստանալ այդ հաստատություններում, ինչպես որ անում են հիմա, ու ասեմ, որ բավականին բարձր գումար են վճարում: Բայց մեր հանրապետության քաղաքացիների համար այդ երեք բուհերում պետք է ուսուցումը լինի անվճար: Կարծում եմ՝ այս մասին արժե մտածել:
-Իշխանության ներկայացուցիչները հաճախ են շեշտադրում այն միտքը, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն իրենց մեղքով չի ստեղծվել, որ դա համաշխարհային երևույթ է: Արդյո՞ք սա սեփական գլխի տակ փափուկ բարձ դնելու վարքագիծ չէ:
-Խնդիրը կա, և չենք կարող մեղադրել իշխանություններին սուտ խոսելու համար: Սա, իրոք, համաշխարհային խնդիր է: Եթե ուժեղ երկրներն ինչ-որ կերպ կարող են դրան դիմակայել, ապա մեր գործն ավելի դժվար է: Բայց, որքանով որ ես տեղեկանում եմ եթերից ու թերթերից, կարող եմ ասել, որ ղեկավարությունը փորձում է անել հնարավորը: Եթե միայն հայտարարեին, որ ճգնաժամը համաշխարհային երևույթ է ու ոչինչ չանեին, կարելի էր անհանգստանալ: Բայց ես տեսնում եմ, որ որոշակի քայլեր ձեռնարկվում են: Ինչ ասում եմ, անկեղծ եմ ասում:
«ԱՐՎԵՍՏՈՎ ԶԲԱՂՎՈՒՄ ԵՄ ԸՍՏ ՊԱՀԱՆՋԻ»
-Երբ պայթում են արկերը, մուսաները լռում են: Իսկ երբ ֆինանսները ռոմանսներ են երգո՞ւմ: Ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը չի՞ խանգարում ստեղծագործելուն:
-Շատ ցավոտ հարց է ինձ համար: Ես նվագախումբը սկսել եմ ղեկավարել 1986 թվականից: Մինչ այդ էլ նվագում էի և երկրորդ դիրիժոր էի նվագախմբում: Իմ ղեկավարության շրջանը համընկել է ամենածանր, ամենավատ տարիների հետ: Այդ շրջանում առաջնային հարցը ոչ թե արվեստն էր, այլ հացի խնդիրը: Եվ ոչ միայն ինձ համար, այլև ամբողջ նվագախմբի: Իհարկե, վերջին տարիներին կարծես թե մի քիչ սկսեցինք շնչել, բայց հիմա էլ այս համաշխարհային ճգնաժամը: Ես արվեստով զբաղվում եմ ըստ պահանջի: Պրոֆեսիոնալ եմ, և եթե ինձ որևէ բան պատվիրում են, նստում ու գրում եմ: Իմ ապրուստի միջոցը հենց դա է՝ գործիքավորումը և երաժշտություն գրելը: Իհարկե, կցանկանայի այնքան անհոգ լինել, որ կարողանայի ինձ թույլ տալ զբաղվել այդ գործով՝ առանց պատվերի, բայց դրա ժամանակը դեռ չի եկել: Ինձ առայժմ երիտասարդ եմ համարում ու կարծում եմ, որ այդ ժամանակը կգա:
Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ